لقاح مصنوعی روشی برای درمان ناباروری و مشکلات ژنتیکی می باشد. در فرایند لقاح مصنوعی جنین تخمک‌های فرد با اسپرم همسرش وارد چرخه ی درمانی می شوند. روش دیگر برای این فرایند درمانی استفاده از رویان، اسپرم یا تخمک‌های افراد دیگر می باشد.
در بعضی موارد نیز از شخصی که حامل رویان یا اصطلاحا حامل حاملگی می باشد نیز بهره می برند. به کسی که رویان را در رحم خود برای پرورش نگه می دارد، حامل می گویند.
نتیجه روش لقاح مصنوعی جنین، وابسته به عوامل گوناگونی می باشد؛ برای مثال سن و علت ناباروری در میزان اثربخشی و نتیجه این روش مهم می باشد، با توجه به اینکه IVF (لقاح مصنوعی) بسیار زمان بر، پرهزینه و دشوار است. اگر بیش از یک رویان در رحم قرار بگیرد، لقاح مصنوعی منجر به بارداری با دو جنین خواهد شد و بارداری چندگانه صورت می پذیرد.
لقاح مصنوعی جنین یا IVF چه کمکی به زوج نابارور می‌کند؟
نیاز زوج‌ها به انجام درمان‌های دشوار و هزینه بر قبل از لقاح مصنوعی کم می شود؛ برای مثال نیاز به داروهای باروری که به افزایش تولید تخمک‌ها یا تلقیح داخل رحمی کمک می کنند، کاهش پیدا می‌کند. تلقیح داخل رحمی به روشی گفته می شود که در آن اسپرم را در زمان نزدیک به تخمک گذاری مستقیما در رحم قرار می دهند.
گاهی اوقات، لقاح مصنوعی جنین را به عنوان اولین گزینه به زنان بالای چهل سال پیشنهاد می کنند، علاوه بر این در مواقعی که زوج‌ها وضعیت جسمانی خاصی نیز دارند، این درمان پیشنهاد می شود؛ برای مثال اگر زوج‌ها دارای شرایط زیر باشند، از این درمان استفاده می‌شود:
1. انسداد یا تخریب لوله‌ی فالوپ
زمانی که لوله‌ی فالوپ، آسیب دیده یا مسدود شده باشد، به سختی تخمک بارور می شود و رویان نیز با دشواری به رحم منتقل می‌شود.
2. اختلالات تخمک‌گذاری
اگر تخمک‌گذاری به ندرت صورت گیرد یا اصلا اتفاق نیفتد، در نتیجه تخمک‌های کم‌تری برای باروری در دسترس می باشند.
3. یائسگی زودرس
یائسگی زودرس، عملکرد غیرطبیعی تخمدان در سنین زیر چهل سال را به دنبال دارد. اگر تخمدان به خوبی کار نکند، هورمون استروژن کافی تولید نخواهد شد یا تخمک‌ها به شکل معمول و طبیعی آزاد نخواهند شد.
خطرهای لقاح مصنوعی جنین چیست؟
1. تولدهای چندگانه
اگر چند رویان در رحم قرار بگیرند، امکان رشد چند رویان وجود دارد. در این صورت احتمال کاهش وزن جنین و زایمان زودرس نیز افزایش می یابد؛
2. زایمان زودرس و کاهش وزن نوزاد
باتوجه به تحقیقات، احتمال اندکی برای کم وزن شدن نوزاد یا زایمان زودرس به شیوه‌ی لقاح مصنوعی وجود دارد.
3. سندروم هیپراستیمولیشن تخمدانی
استفاده از داروهای تزریقی باروری مانند( HCG ) یا گنادوتروپین جفتیِ انسان برای القای باروری در تخمدان می تواند باعث این سندروم بشود. دراین سندروم، رحم بیمار متورم شده و درد می گیرد.
علائم ونشانه‌ها به طور معمولی یک هفته به طول می انجامند و شامل دردهای ملایم شکمی، حالت تهوع، نفخ شکم، اسهال و استفراغ می شود. اگر شخص باردار شود، احتمال دارد این علائم چندین هفته به طول بیانجامند. در موارد نادری نیز، امکان بروز سندروم هیپراستیمولیشن وجود دارد که همراه با اضافه وزن و تنگی نفس می باشد.
4. سقط جنین
میزان سقط جنین در زنانی که با لقاح مصنوعی باردار می شوند، همانند سایر زنان می باشد، یعنی در حدود ۱۵درصد تا ۲۵درصد؛ اما احتمال افزایش این درصد با افزایش سن، بالا می رود. استفاده از تخمک‌های منجمد در طول درمان، به میزان کمی احتمال سقط جنین را افزایش می دهد.
شیوه‌ی آمادگی برای لقاح مصنوعی جنین چیست؟
قبل از شروع درمانی که در آن از تخمک و اسپرم زوج‌ها استفاده می‌شود، بهتراست هریک از موارد زیر مورد آزمایش قرار بگیرند:
1. آزمایش ذخیره‌ی تخمدان
برای بررسی کمیت و کیفیت تخمک‌ها، پزشک احتمالا تمرکزهورمون محرکه‌ی فولیکول(FSH) ، استرادیول (استروژن) وهورمون آنتی‌مولرین در خون را در اولین روزهای عادت ماهیانه مورد بررسی قرار می دهد. نتایج آزمایش‌ها همراه با سونوگرافی از تخمدان‌ها بررسی می شود تا میزان نتیجه گیری درمان برای فرد مشخص شود.
2. تحلیل اسپرم‌ها
اگر این آزمایش در بخش معاینات اولیه‌ی درمان انجام نشود، باید بعد از گذشت مدت کوتاهی از چرخه‌ی درمان، تحلیل و بررسی اسپرم‌ها صورت بگیرد.
3. بررسی بیماری‌های عفونی
هر یک از افراد باید از نظر ابتلا به بیماری‌های عفونی همانند ایدز بررسی شوند و آزمایش بدهند.
4. عمل انتقال رویان
در ابتدای کار، برای تعیین عمق رحم، پزشک رویان را به رحم انتقال می دهد. در این روش احتمال زیادی برای موفقیت انتقال رویان به رحم وجود دارد.
5. آزمایش تعیین عمق رحم
قبل از شروع لقاح مصنوعی جنین و یا (IVF)، عمق رحم باید مشخص بشود. ممکن است نیاز به سونوهیستروگرافی پیش آيد. در این روش، مایعی از طریق دهانه‌ی رحم به رحم وارد می شود و به کمک سونوگرافی به دید و تصویری از رحم می رسند. در این روش تلسکوپی باریک، نورانی و منعطف در واژن و دهانه‌ی رحم به سمت رحم قرار داده می شود.
نتایج لقاح مصنوعی جنین چیست؟
۱۲ روز تا ۲ هفته بعد از بازیابی تخمک، پزشک از فرد آزمایش خون دریافت می کند تا ببیند فرد باردار شده است یا خیر.
در صورت بارداری، فرد را به متخصص زنان و زایمان ارجاع می دهند تا مورد بررسی‌های بیش‌تر قرار بگیرد.
اما اگر فرد باردار نباشد، به او دیگر پروژسترون داده نمی‌شود و فرد به مدت یک هفته پریود خواهد شد. چنانچه فرد پریود نشود یا خون‌ریزی غیرعادی داشته باشد، باید با پزشک صحبت کند. اگر زوج به تلاشی دیگر برای لقاح مصنوعی تمایل داشته باشند، باید درباره‌ی راهکارهای افزایش شانس بارداری و بهبود فرایند با پزشک مشاوره کنند.