تعریف کودک پرخاشگر

رفتار پرخاشگرانه یک رفتار ارتجاعی و تکانشی است که غالباً منجر به بروز مشکلات حاد و وخیم در کودک می شود؛ که این رفتار، خشونت آمیز و غیر قابل پیش بینی بوده که می تواند برای کودکانی که دارای رشد طبیعی هستند و دارای اختلالات روانی، اجتماعی بوده مشکل ایجاد کند. پرخاشگری به معنای نوعی آسیب در نظر گرفته شده، برای فرد دیگر می باشد حتی اگر به آن فرد آسیب وارد نشود. حتی برخی معتقد هستند پرخاشگری ذاتی یا غریزی است.

طبق تعریف کودک پرخاشگر کسی است که به دلایل مختلف می تواند در موقعیت های مختلف از خود واکنش پرخاشگری یا دعوا و نزاع شدید نشان بدهد که این امر به وضوح نشان دهنده بروز یکسری اختلالات روانی از قبل تعیین شده در ذهن کودک می باشد. تفکیک ارزش های مشترک، تغییر در الگوهای خانوادگی سنتی پرورش فرزند و انزوای اجتماعی منجر به افزایش پرخاشگری در کودکان، نوجوانان و بزرگسالان می شود. پرخاشگری در کودکان با بیکاری خانواده، نزاع، جنایت و اختلالات روانی ارتباط دارد. اختلافات بین میزان پرخاشگری در پسران و دختران در همه خانواده ها وجود دارد. پسران تقریباً همیشه نسبت به دختران پرخاشگرتر هستند. در واقع کودکان بزرگ تر نسبت به کودکان کوچک تر پرخاشجو بوده و از سوی دیگر کودکان فعال و پر جنب و جوش نسبت به کودکان منفعل پرخاشگری و ستیزه جویی بیشتری دارند. رفتار ستیزه جویانه ممکن است عمدی یا غیرعمدی باشد؛ که یکی از ویژگی های کودکان پرخاشگر، بیش فعالی آن ها بوده چرا که کودکان در همه گروه های سنی می آموزند و یاد می گیرند که همیشه رفتار پرخاشگرانه راهی قدرتمند برای برقراری ارتباط در رسیدن به خواسته هایشان نیست. یکی از ویژگی های مؤثر در پرخاشگری کودک مثلاً در نوزادان، هنگام گرسنگی، ترس و عصبانیت و یا درد، رفتارهایی از خود نشان می دهند؛ که والدین می توانند با صدای بلند کودک و گریه فراوان او، به آنچه که نیاز دارد پاسخ دهند. در واقع گریه نوعی دفاع کودک بوده و راهی برای برقراری ارتباط و احساسات و نیازهای او می باشد.

از مشکلات معمول در کودک پرخاشگر می توان به موارد زیر اشاره نمود:

1.  سرخوردگی پاسخ به شرایطی است که کودک را از رسیدن به اهداف مهم همچون عزت نفس بازمی دارد. ناامیدی و پرخاشگری با هم ارتباط نزدیکی داشته و اگر کودکان پرخاشگر یاد بگیرند که هنگام ناامیدی و ترس چگونه احساس خود را کنترل کنند این رفتار در آن ها تقویت می شود.
2. پرخاشگری در کودک ممکن است راهی برای مواجهه کودک با موانع و یا حل مشکلات باشد. از طریق رسانه ها از جمله فیلم ها، خشونت و رفتار پرخاشگرانه در کودکان تقویت شده مثلاً: خشونت پلیس، برنامه های تلویزیونی مبتنی بر جرم و ارتکاب، اختلافات سیاسی و اقتصادی و هزاران موارد دیگر همگی شرایطی را ایجاد می کنند که در آن خشونت به عنوان یک راه حل مشروع برای مشکلات و مسائل در نظر گرفته می شود. پس لازم است که تا حد امکان کودکان را از نگاه کردن به فیلم هایی که روی روحیه و ذهن آن ها اثر منفی و مخرب داشته دور کنیم و اجازه ندهیم روحیه لطیف و مهربان کودکان دچار خشونت شود.
3. درواقع عواملی از قبیل قرار گرفتن در معرض خشونت در خانه و جامعه، وجود سلاح های گرم در خانه، ترکیبی از عوامل استرس زای اقتصادی خانواده، مثل فقر، محرومیت، بیکاری، از دست دادن حمایت و همیاری خانواده، آسیب مغزی و استفاده از مواد مخدر و الکل که تمامی موارد ذکر شده موجب افزایش بروز خشونت در کودک شده لذا والدین می توانند با کنترل وسواس های خود برخوردی مناسب با کودک پرخاشگر خود داشته باشند. اگر والدین عصبانیت خود را با روش های آرام و تأیید آمیز ابراز کنند ممکن است فرزندان از رفتار والدین خود پیروی کنند. برخورد مناسب با کودک پرخاشگر موجب می شود تا یاد بگیرد در همین سنین کودکی چگونه با عصبانیت خود مواجه شود و آن را مهار کند و یا یاد بگیرد که مسئولیت اعمال خود را به عهده گرفته و روش های اصلاح را آموزش ببینند.

راهبردهای پیشگیری از خشونت در کودک پرخاشگر:

تلاش ها باید در جهت کاهش چشم گیر میزان قرار گرفتن کودکان و نوجوانان در برابر خشونت خانه، اجتماع و از طریق رسانه ها انجام شود. واضح است که رفتار خشونت آمیز منجر به خشونت می شود لذا والدین می توانند از راهکارهای زیر برای کاهش یا جلوگیری از رفتارهای خشونت آمیز در کودک پرخاشگر استفاده کنند.
1) از کودک آزاری در خانه جلوگیری شود. 2) روی برنامه های تلویزیونی و فیلم های کودکان نظارت جدی شود.
3) برنامه های آموزشی جهت برخورد مناسب با فرد پرخاشگر جهت یادگیری کودک تهیه و آماده شود.

درک کودک پرخاشگر:

هنگامی که کودک حس ارتباط خود را با دیگران از دست می دهد ممکن است احساس تنش، وحشت و انزوا کند. این موارد در مواقعی می باشد که کودک ممکن است ناخواسته با کودکان دیگر حتی کودکانی که به آن ها نزدیک هستند رفتار خشونتی داشته باشند لذا والدین باید مراقب باشند که به کودکان اجازه ندهند که فکر کنند پرخاشگری رفتاری مناسب و قابل قبول است. یا ممکن است صحبت کردن با شخصی که تجربیاتی در زمینه پرخاشگری دارد به کودک جهت اصلاح رفتارهایش کمک کند. یا مراجعه به پزشک که بهترین روش ممکن جهت مقابله با برخوردهای خشونت آمیز کودک است؛ که در واقع پزشک به شما می آموزد که چگونه رفتار خود را کنترل کنید و یا در مواردی داروهایی را برای کنترل این رفتار خشونت بار برای کودک تجویز میکند. بسته به دلایل اساسی و اصلی رفتارهای کودک پرخاشگر برنامه درمانی فرد متفاوت خواهد بود؛ که به کار بردن تمامی عوامل ذکر شده در کاهش خشونت و رفع پرخاشگری کودک مؤثر خواهد بود.
در مجموع رفتار پرخاشگرانه کودک می تواند باعث صدمه جسمی، یا عاطفی در کودک شود؛ که این امر ممکن است از سوء استفاده کلامی گرفته شود تا آسیب رساندن به اموال شخصی افراد دیگر. لذا شناسایی دلایل اصلی رفتار خشونت آمیز در کودک می تواند به والدین دربرابر بروز موقعیت هایی خطرناک کمک کند.