در ابتدا و قبل از ورود به وادی تفاوت بین یک کودک نرمال و عادی و یک کودک بیش فعال بهتر است با تعریفی از این اختلال آشنا شوید. این اختلال یعنی اختلال بیش فعالی در بین کودکان یک اختلال رفتاری رشدی به شمار می آید. ایـن اختلال، الگوی پایداری از بی توجهی و یا فزون کنشـی و برانگیختگی است که از آنچه معمولا در کودکان بـا سـن تحول مشابه دیده می شـود شـدیدتر و شـایع تر می باشـد.
وقتی که احساسات و شیطنت یک کودک از حالت نرمال خود خارج می شود و بیش از حد می شود می توان به آن بیش فعالی را لقب داد. این کودکان اغلب به هشدارهای والدین و یا اطرافیان بی توجهی می کنند و اغلب به شیطنت خود ادامه می دهند. به دلیل همین شیطنت ها و سر و صدای زیاد ، این کودکان توانایی تمرکز بر یک موضوع را نداشته و پروسه یادگیری آن ها بسیار ضعیف می شود. علاوه بر کند شدن فرایند یادگیری ، فعالیت بدنی این کودکان نیز غیر معمول می باشد و نمی تواند همانند سایر کودکان به فعالیت بپردازد. ثمره این اختلال فقدان توجه، فعّالیت بیش از حد، رفتارهای تکانشی، یا ترکیبی از این موارد می باشد. اختلال بیش فعالی کودکان می تواند تحت نظر والدین و پزشک معالج درمان شود و اثرات سوء آن نیز بر طرف شود. بــرای مطــرح کــردن تشــخیص آن لازم اســت برخــی از نشانه های این اختلال قبـل از سـن هفـت سـالگی ظـاهر شوند. اختلال بیش فعالی در کودکان را می توان به عنوان شایعترین اختلال رفتاری در سنین کودکی و بلوغ تلقی کرد که حدود ۳٪ تا ۵٪ کودکان قبل از هفت سالگی به آن مبتلا می‌شوند. این عارضه بیشتر در دوران ابتدایی مدرسه برای کودکان و در هنگام بلوغ رخ می‌دهد و با افزایش سن بسیاری از بیماران بهتر می‌شوند.
چه تفاوتی بین کودکان نرمال و بیش فعال وجود دارد؟
-
اختلال بیش فعالی در کودکان به سختی قابل تشخیص است و باید طی زمان مورد بررسی افراد زبده در این کار قرار گیرد. همواره تاکید متخصصان رفتار درمان گر بر این موضوع بوده که شیطنت های کودکان همیشه به معنی بیش فعالی آن ها نیست. در واقع از علائم کودکان بیش فعال می توان به تحرک زیاد و نامتناسب با محیط، پرحرفی، نداشتن صبر و تحمل برای رسیدن به خواسته‌ها، انجام فعالیت‌های تخریبی و خرابکاری، پرخاشگری، بد‌خوابی و ... اشاره کرد. ممکن است هر کودک نرمال و معمولی هر یک از این علائم را در خود داشته داشته باشد و از خود بروز دهد که نباید با این اختلال به اشتباه گرفته شود. به طور مثال ممکن است برخی از کودکان پر انرژی باشند و فعالیت زیادی را در روز داشته باشند، اما پر انرژی بودن به تنهایی نمی تواند برای تشخیص کافی باشد.
-
در واقع پدیده ی اشتباهی که امروزه بسیار هم رواج یافته ، پدیده ی بر چسب زدن به کودکان عادی و نرمال می باشد که گاهی از نا آگاهی والدین از این اختلال نشآت می گیرد. به طور مثال برخی از کودکان به خصوص پسران بیشتر از دیگران فعال هستند که بسیاری از مواردی که برچسب اختلال نقص توجه-بیش فعالی به آنها زده می شود در واقع چیزی بیشتر از یک تفاوت رشد یا تمایز فردی طبیعی نیست. این در حالیست که برخی از اشکال اختلال بیش فعالی اصلا پر انرژی نیستند، بلکه اختلال نقص توجه، خود را به صورت کودکی با انرژی کم همراه با بی توجهی و سایر علائم نشان می دهد. در واقع انرژی زیاد و دیگر نشانه های اولیه، تکانشگری و بی توجهی تنها قسمتی از نشانه های اختلال نقص توجه-بیش فعالی هستند. ناتوانی های دیگری نیز در این کودکان وجود دارد که به اندازه کافی واضح نیستند. اگر بخواهیم برایتان این موضوع را باز کنیم و با مثالی همراه کنیم باید بگوییم . کودکان مبتلا به اختلال نقص توجه، کودکان بیش فعالی هستند که دچار اشکال در پردازش اطلاعات هستند.
-
از دیگر علائمی که کودکان بیش فعال دارند این است که آن ها نمی توانند هیچ گاه در هر شرایط موقعیتی آرام بگیرند و در واقع تفاوت اساسی یک کودک نرمان با کودک بیش فعال هم همین امر است. کودکان نرمال و عادی ممکن است در برخی از شرایط و موقعیت هایی شیطنت کرده و انرژی خود را اینگونه تخلیه کنند و گاهی اوقات پر سر و صدا عمل کنند که نباید اشتباها آن ها را بیش فعال در نظر گرفت ؛ بنابراین اگر کودک شما پر انرژی است و نشستن برای او دشوار است، ممکن است برخی از نشانه های اختلال بیش فعالی را از خود نشان دهد. اما اگر می تواند عواطف خود را کنترل کند، توجه کند و به خوبی در خانه و مدرسه پاسخ دهد، به احتمال زیاد او تنها فردی پر انرژی است.
-
از دیگر تفاوت های عمده ی کودک نرمال و بیش فعال این است که یک کودک بیش فعال در جایی مانند کلاس درس هم آرام و قرار ندارد و نمی تواند به حرف های معلم با حواس جمع گوش فرا دهد، این در حالیست که یک کودک نرمال در جایی که باید ساکت بنشیند ، می نشیند و گوش فرا می دهد و در جایی که باید بازی کند، بازی می کند، هر چند ممکن است گاهی اوقات در کلاس درس هم شیطنت هایی انجام دهد اما این همیشگی نیست و تنها یک شیطنت بچه گانه است. به همین دلیل می توان گفت ، کودک بیش فعال برای پردازش صحیح اطلاعات ضعیف عمل می کند. این در کلاس، که از کودکان انتظار می رود سریع و دقیق به سوالات پاسخ دهند، مشکل آفرین است.
-
کودکان دچار اختلال نقص توجه-بیش فعالی در تنظیم عواطف خود دچار مشکل هستند و به سرعت ناامید و خسته می شوند که به تدریج این علائم با روابط اجتماعی تداخل ایجاد می کند و به احساس انزوا و کاهش اعتماد به نفس می انجامد، این در حالیست که کودکان نرمال می توانند احساسات خود را کنترل کنند و هر جا که به مشکل بر خوردند با کمک والدینشان می توانند این موضوع را بر طرف کنند و همین موضوع باعث می شود آن ها در آینده دارای روابط درستی نیز باشند.
-
کودکان دچار اختلال بیش فعالی در مسائل عملکرد اجرایی مانند سازمان دهی، برنامه ریزی، اولویت بندی، توجه و یادآوری جزئیات مشکل دارند. این مسائل در محیط های گوناگون مشکل آفرین است؛ همچنین کودکان مبتلا به اختلال نقص توجه-بیش فعالی نسبت به همسالان خود بی تجربه تر و نابالغ تر عمل می کنند. بنابراین یک کودک یازده ساله دچار اختلال بیش فعالی ممکن است بیشتر شبیه به یک کودک عمل کند تا یک نوجوان در حال رشد و این بدان معنی است که حتی نوجوانان دچار اختلال نقص توجه-بیش فعالی نیز فاقد قدرت قضاوت لازم برای تصمیم گیری هوشمندانه در مورد دوستی، پذیرش ریسک، و فعالیت های آسیب رسان هستند.
