مادران باردار برای تولد نوزاد خود نیاز دارند که با شرایط، روند و مراحل زایمان آشنا باشند. زایمان طبیعی یکی از انواع زایمان ها است که در میان سایر زایمان ها دارای مزایای بهتری خواهد بود. نکته ای که در مورد زایمان طبیعی وجود دارد آن است که این زایمان برای سلامت مادر بهتر است هر چند ممکن است در ابتدای تولد نوزاد برخی از فشار ها و سختی ها را تحمل نماید اما پس از آن می تواند راحت تر به زندگی روزمره خود بپردازد همچنین سلامتی وی پس از زایمان تضمین شده است.
در این مقاله قصد داریم در خصوص روند زایمان طبیعی و مراحل تولد نوزاد مطالبی را بیان نماییم. این مطالب برای آشنایی مادران باردار بسیار مهم و ضروری است. توجه داشته باشید همه مادران امکان زایمان طبیعی برایشان مقدور نیست و تنها مادران بارداری که از سلامت جسمی مناسب بهره مند هستند و خود نیز برای تولد نوزاد به زایمان طبیعی تمایل داشته باشند، زایمان طبیعی خواهند داشت.
اولین نکته در روند زایمان طبیعی و مراحل تولد نوزاد مربوط به نشانه های آغازین آن برای زایمان طبیعی است. این نشانه ها عبارت هستند از :
1) قسمت بر آمدگی شکم که شامل حاملگی مادران باردار است به سمت پایین تر آمده به گونه ای که مادر باردار در تنفس احساس راحتی خواهد کرد. این اتفاق ناشی از پایین آمدن سر نوزاد و کاهش فشار نوزاد بر ریه مادر باردار است. در همین زمان مادر باردار ممکن است به صورت مکرر ادرار داشته باشد. این نشانه در هر مادر بارداری متفاوت است و احتمال دارد بین چند روز یا چند ساعت متفاوت باشد.
2) نشانه بعدی در خصوص ترشحات آغشته به خون است که از رحم مادر باردار خارج می شود. رنگ ترشح به شکل صورتی کم رنگ است. خروج ترشح صورتی رنگ باعث می شود تا عفونت از رحم مادر خارج شود و نوزاد بتواند از دهانه رحم به سلامت عبور کند. این نشانه با توجه به ساختار بدنی مادران باردار متفاوت است و ممکن است تا چند روز قبل از زایمان طبیعی رخ دهد.
3) در مرحله سوم کیسه آب پاره می شود. کیسه آب مایعی است که باید قبل از تولد نوزاد از واژن خارج شود. در برخی از مادران باردار این امکان وجود دارد که کیسه آب آنان هنوز پاره نشده باشد و در زمان زایمان پزشک ماما سعی دارد با روش القای زایمان نوزاد، آن را به انجام برساند. در واقع پاره شدن کیسه آب، از بروز عفونت و عوارض زایمان برای نوزاد و مادر باردار جلوگیری به عمل می آورد.
4) انقباض های ماهیچه بخش رحم نشانه سومی است که برای زایمان طبیعی رخ می دهد. این انقباض به صورت متناوب و نامرتب صورت می گیرد و دارای فواصل زمانی مختلفی خواهد بود. نکته این نشانه آن است که در آغاز زایمان طبیعی تعداد و فواصل این انقباضات به صورت کوتاه تری انجام می شود که همزمان با آغاز درد زایمان است.
5) اسهال یکی دیگر از نشانه های زایمان طبیعی است و معمولاً در زمانی که مادر باردار به زمان زایمان نزدیک می شود رخ می دهد. این حالت برای خروج هر ماده عفونی تا قبل از تولد نوزاد نیاز است که رحم تمیز شود.
مراحل زایمان طبیعی
نشانه های بیان شده در فوق باید در زایمان طبیعی برای مادران باردار رخ دهد تا بتواند روند زایمان طبیعی و مراحل تولد نوزاد را به مرحله نهایی که تولد نوزاد است برساند. در ادامه بعد از نشانه های زایمان طبیعی، مراحل زایمان طبیعی را بیان می کنیم که مراحل سه گانه را شامل می شود و عبارت هستند از :
1) مرحله اول شامل سه زیر مرحله یا سه فاز است. این سه فاز شامل فاز نهفته، فاز فعال و فاز انتقالی است. در هر فاز شرایطی به وجود می آید تا زمینه های مقدماتی تولد نوزاد فراهم گردد. این فاز های سه گانه برای مادران باردار اندکی درد آور است که باید آن را تحمل کنند.
2) در فاز نهفته، شدت فشار کم ولی بسیار طولانی تر از سایر فاز هاست. در این فاز دهانه رحم به صورت مکرر دچار انقباض شده تا آن که به طور کلی دهانه رحم باز و نازک می شود. این فاز مقدمه فاز های بعدی است.
در فاز فعال انقباض، باز و نازک شدن دهانه رحم با سرعت و فشار بیشتری انجام می شود. در این زمان درد ناحیه کمر و شکم زیاد شده و مادر باردار احساس فشار بیشتری خواهد کرد. این مرحله در پزشکی به مرحله مهمی اختصاص دارد که با توصیه های ماما برای زور زدن مادر باردار، وارد فاز بعدی از مراحل تولد نوزاد می شود.
فاز نهایی مرحله اول فاز انتقال است که مهم ترین فاز مرحله اول نیز هست. در این فاز دهانه رحم برای تولد نوزاد به اندازه 10 سانتی متر باز می شود تا بتواند قسمت سر نوزاد از رحم به سهولت عبور کند. فشار و درد این فاز بسیار زیاد و ممکن است 1 دقیقه یا بیشتر طول بکشد.
3) مرحله دوم از روند زایمان طبیعی و مراحل تولد نوزاد بسیار نقش آفرین است. در این مرحله مادر باید با تمام توان خود تا زمان تولد نوزاد به زور دادن ادامه دهد. پزشک ماما در این مرحله از مادر باردار می خواهد برای خروج سر نوزاد تلاش خود را دو چندان نماید. در همین مرحله پزشک با دستگاه مکش یا ساکشن خون و مایعات رحمی را از بینی نوزاد بیرون می کشد و دهان نوزاد را خارج می کند.
استخوان های نرم و منعطف سر نوزاد شروع به بیرون آمدن می کند. در این مرحله زور زدن مادر تا خروج کامل نوزاد باید انجام شود. مادر باردار برای بهتر عمل کردن این فرآیند می تواند تنفس عمیق داشته و به نوعی توان خود را مضاعف نماید.
4) مرحله نهایی از تولد نوزاد مرحله خروج جفت همراه با نوزاد از رحم مادر است. در زمانی که نوزاد از رحم مادر خارج می شود در یک بازه 5 دقیقه تا 30 دقیقه نیز جفت از واژن خارج می شود. در واقع جفت از دیواره داخل رحم جدا شده و همراه با نوزاد بیرون می آید.
مراحل سه گانه در تولد نوزاد بسیار مهم بوده و بودن هر سه مرحله نیاز است تا نوزاد به مرحله تولد برسد. در واقع میزان شدت روند زایمان طبیعی و مراحل تولد نوزاد در هر مادر بارداری متفاوت است. به طور کلی مادران باردار با تولد اولین فرزند خود شدت درد بیشتری دارند و در زایمان های بعدی از شدت درد زایمان طبیعی به مقدار زیادی کاسته خواهد شد.