دلایل کمبود شیر مادر چیست؟

هنگام شروع شيردهي، در هفته هاي اول و حتي اولين ماه پس از تولد نوزاد، رخ دادن برخي از اتفاقات طبيعي است. مادر احساس مي کند که سينه شل و کوچک تر شده است و اين بدان معنا نيست که ميزان شير کم است و با نيازهاي کودک مطابقت ندارد. گاهي ممکن است با تعداد دفعاتي که کودک شير مي خورد جريان شير افزايش يابد، اين موضوع طبيعي است و نشان دهنده مشکل در جريان شير نيست، زيرا اين تغذيه به عنوان تغذيه خوشه اي شناخته مي شود. اما با گذشت زمان، توليد شير به آرامي يا ناگهاني کند مي شود و يک مشکل واقعي در ميزان و جريان شير به وجود مي آيد که باعث ايجاد علائم گرسنگي و ناراحتي در کودک مي شود، همچنين باعث کم شدن وزن کودک مي شود.

شايان ذکر است که مشکل کمبود شير در مادر شيرده، علل بسيار متفاوتي دارد که برخي از آنها مربوط به مادر و برخي ديگر مربوط به فرزند است. گاهي دلايل مربوط به هر دو طرف است و اين همان چيزي است که نياز دارد ارزيابي استراتژي لازم براي درمان اين مشکلات از طريق پيروي از برخي دستورالعمل هاي حرفه اي، صرف نظر از علت مشکل، انجام شود. بايد اطمينان حاصل شود که کودک در طول درمان به مقدار کافي غذا مي خورد.

دلايل کمبود شير  مادر

فرم نادرست تغذيه کودک:

تغذيه نکردن صحيح نوزاد از سينه، يکي از شايع ترين علل کاهش جريان شير است. فرايند خروج شير از سينه، بدن را تحريک مي کند تا شير بيشتري توليد شود، بنابراين عدم وابستگي کودک به سينه در روش صحيح، به کودک اجازه نمي دهد شير را به خوبي از پستان خارج کند. اين موضوع منجر به کاهش سطح شير در مادر مي شود، بنابراين در صورت عدم اطمينان، بايد موقعيت نوزاد به سينه مورد ارزيابي قرار گيرد. همچنين مادر مي تواند با پزشک مشورت کند.

شيردهي کوتاه مدت:

سينه به طور مداوم شير توليد مي کند و ميزان توليد، بستگي به ميزان تخليه سينه دارد. وقتي سينه خالي يا نزديک به خالي است، توليد شير افزايش مي يابد و هنگامي که سينه پر مي شود، توليد شير کاهش مي يابد. بنابراين دفعات شيردهي، به ويژه در هفته هاي اول، به جريان قوي و سالم شير کمک مي کند و شير کافي را براي نوزاد فراهم مي کند. تغذيه نکردن مکرر يکي از دلايل شايع پايين بودن سطح شير مادر است. نوزاد، تحريک بدن براي توليد شير را افزايش مي دهد، در واقع بيشتر نوزادان نياز دارند شيردهي هر 2تا3 ساعت در طول شبانه روز صورت گيرد. اگر برنامه روزانه اي براي شيردهي تعيين نشود و کودک به مدت طولاني بخوابد يا به او پستانک داده شود، اين امر باعث کاهش ميزان تغذيه با شير مادر مي شود و شانس تغذيه با شير مادر براي تحريک پستان براي توليد شير بيشتر، کمتر مي شود. دادن شير خشک به نوزاد بين دوره هاي شيردهي مانع از دريافت شير کافي براي کودک مي شود. بنابراين بهتر است در مواقع ضروري، يعني زماني که کودک گرسنه به نظر مي رسد، در صورتي که کودک زياد مي خوابد، حداقل هر 3 ساعت يک بار براي شيردهي بيدار شود.

شايان ذکر است که دوره هاي کوتاه تغذيه، به پستان اجازه نمي دهد محتويات شير خود را به اندازه کافي تخليه کند. بنابراين عدم تخليه کامل سينه، توليد شير بيشتر را تحريک نمي کند. به عنوان مثال، قرار دادن کودک به مدت 5 دقيقه در هر سينه، به کودک در دستيابي به مواد مغذي شير، کمک نمي کند. اين مدت زمان، يعني مکيدن و برداشتن از سينه، به نوبه خود توليد شير را کاهش مي دهد و اين موضوع در برخي از نوزادان اما نه در همه نوزادان، اتفاق مي افتد.

استفاده زودهنگام از شير خشک:

عدم آگاهي از اهميت آغوز که پستان در روزهاي اول زندگي کودک توليد مي کند، باعث مي شود بسياري از مادران را متوجه کند که شير کافي براي فرزندان خود ندارند و اين موضوع باعث استفاده زود هنگام و غير ضروري از شير خشک مي شود. مادران معمولاً مراحل اشتباه تغذيه خوشه اي را در مراحل پاياني رشد درک مي کنند. اين موضوع منجر به استفاده از شير خشک و مکمل ها در اوايل تولد نوزاد مي شود و اين استفاده زودهنگام باعث مي شود که کودک زمان کمتري را براي تغذيه با شير مادر در دوران شيردهي صرف کند. در نتيجه، تحريک هورمون ها کاهش مي يابد و کاهش هورمون هاي محرک ميزان شير خارج شده از سينه را کاهش مي دهند. اين اتفاق به بدن سيگنالي مي دهد تا شير کمتري توليد کند و اين چرخه مداوم بين استفاده از شير خشک و کمبود شير وجود دارد. عدم تغذيه با شير مادر يکي از دلايل اصلي پايين بودن ميزان شير مادر بعد از زايمان است و در صورت نياز به استفاده از شير خشک يا مکمل، مادر بايد شير را با استفاده از شيردوش، خارج کرده تا توليد آن افزايش يابد.

وجود استرس در مادر شيرده:

دوري مادر از فرزند منجر به تنش هاي عاطفي و فيزيولوژيکي در مادر مي شود. به عنوان مثال، هنگامي که کودک در بخش مراقبت هاي ويژه نوزادان بستري مي شود، لازم است مادر به طور مکرر به فرزند خود مراجعه و در صورت امکان پوست او را لمس کند. اين موضوع از نظر پزشکي براي جلوگيري از تاخير در جريان شير يا کاهش سطح آن توصيه مي شود. مادر بايد در اسرع وقت شير را از سينه خارج کند، زيرا افزايش سطح استرس در مادر منجر به افت ناگهاني شير مي شود.

مشکلات هورموني يا غدد درون ريز:

داشتن برخي مشکلات مانند ديابت، فشار خون بالا، سطح پايين يا زياد هورمون تيروئيد، سندرم تخمدان پلي کيستيک و ساير مشکلات هورموني مي توانند منجر به پايين آمدن سطح شير شوند، چرا که در روند توليد شير اهميت دارند. در مورد سيگنال هاي هورموني که به سينه ارسال مي شود، بايد توجه داشت که درمان اين مشکلات به افزايش توليد شير در برخي موارد کمک مي کند و مادر ممکن است نياز به استفاده از مکمل هاي غذايي داشته باشد.

استفاده از برخي داروها:

برخي از داروها باعث کاهش توليد شير مي شوند. بنابراين هنگامي که شروع به استفاده از اين داروها مي کنيد، کاهش جريان شير را مشاهده خواهيد کرد. وضعيت سلامت مادر بايد ارزيابي شود و مادر بايد تا آنجا که مي تواند به پزشک خود بگويد که در دوران شيردهي است. پزشک جايگزين هاي بهتري نسبت به اين داروها توصيه مي کند، از جمله اين داروها به شرح زير است:

• داروهاي باروري مانند کلوميفن.
• آنتي هيستامين ها، مانند ستيريزين و ديفن هيدرامين.
• قرص هاي ضد بارداري حاوي استروژن. فقط داروهاي ضد بارداري حاوي فرم مصنوعي پروژسترون براي استفاده بعد از زايمان و شيردهي توصيه مي شود.

کاهش بافت غدد:

بافت غده، بافتي است که در سينه شير توليد مي کند و کاهش اين بافت در سينه منجر به توليد ناکافي شير مي شود و درصد کمي از زنان از اين بيماري رنج مي برند. اگرچه در اين مورد سينه نمي تواند مقدار شير کافي براي سير کردن کودک توليد کند، اما خبر خوب اين است که اين زنان هنوز توانايي شير دادن به فرزندان خود را دارند. در اين زمينه، بايد بدانيد که مجاري شير در هر بارداري رشد مي کنند و تغذيه با شير مادر باعث رشد بيشتر مجاري و بافت ها مي شود، بنابراين اين مشکل را مي توان با فرزند دوم يا سوم کاهش داد.

مراجعه به پزشک

در صورت عدم وجود دلايل ذکر شده و کاهش شير، بايد با پزشک مشورت کرد. کودک به طور کامل به سينه چسبيده و شير را مي مکد، در طول روز هر دو تا سه ساعت شير مي خورد، اما با اين وجود سطح شير هنوز پايين است و مادر متوجه هيچ گونه افزايش جريان شير نشده است. ممکن است علت پايين بودن سطح شير يک مشکل بهداشتي باشد، بنابراين لازم است مادر براي اطلاع از علت توليد ناکافي شير و درمان آن به پزشک مراجعه کند. مي توان گفت که بسياري از علل پايين بودن سطح شير را مي توان با موفقيت درمان کرد. در حالي که در موارد نادر دلايلي وجود دارد که نمي توان آنها را درمان کرد، مادر مجبور است مکمل هايي به فرزند خود بدهد تا از تغذيه کافي او مطمئن شود، البته مادر همچنان مي تواند به فرزند خود کمي شير دهد